turnike
TURNİKE ÖĞRETİM METODU
Basketbolda temel öğretim yöntemlerinin kullanılması sadece turnike öğretiminde değil basketbolla ilgili bütün hareketlerin ve organizasyonların öğretilmesinde işleri hem çocuklar hem de öğreten antrenörler için daha kolay ve zevkli hale getirir.
a- Bütün-Parça-Bütün Yöntemi
b- Açıklama-Gösterme-Uygulama-Düzeltme-Tekrar Yöntemi
c- Yavaştan-Hızlıya Yöntemi
a- Bütün-Parça-Bütün Yöntemi:
En basit anlamıyla bu yöntemde, öğretilecek olan hareketin önce tamamı doğru bir şekilde antrenörleri tarafından yapılarak gösterilir ve oyuncuların zihninde, bu hareketin basketbol oyunu içinde nerelerde ve nasıl kullanıldığının canlanması, hareketin ne olduğunun oyuncunun kafasında canlanması sağlanarak basketbol oyununun hangi parçasının çalışılacağının anlam kazanması sağlanır. Yani eğer öğretilecek olan hareket bir “şut” yada “turnike” yada “fast-break” gibi daha organize bir şeyse önce bu hareket tam ve eksiksiz bir şekilde yapılarak oyunculara hareketin “bütünü” gösterilir daha sonra bütünü gösterilen hareketin parçalara bölünerek çalıştırılmasına geçilir ve en son aşamada da parçaları çalışılmış olan hareket birleştirilerek tamamı çalışılır.
b- Açıklama-Gösterme-Uygulama-Düzeltme-Tekrar Yöntemi:
Aşama aşama öğretilecek olan hareket oyunculara aktarılır. Bu yöntemdeki açıklama ve uygulama aşamaları şunlardır;
Açıklama (explanation): Öğretilecek olan hareketin ne olduğunun, basketbol oyunu içerisinde nerede kullanıldığının, varsa çeşitlerinin neler olduğunun (sağ ve sol turnike, tek zamanlı ve çift zamanlı stop, alçak ve yüksek top sürme gibi) neden bu hareketi öğrenmemiz gerektiği ve nasıl öğretileceğinin bir ön bilgi olarak oyunculara açıklanmasıdır.
Gösterme (demonstration): Öğretilecek olan hareketin oyuncuların görsel benliğinde yer etmesi ve çalışılacak olan hareketin tam olarak nasıl yapıldığının zihinlerinde yer etmesi için hareketin (yada organizasyonun) antrenörler tarafından tam ve eksiksiz olarak yapılarak oyunculara gösterilmesidir.
Uygulama (execution) : Antrenörler tarafından anlatılan ve gösterilen hareketin bir düzen ve gelişim sırasıyla oyunculara yaptırılmasıdır. Bu aşamada bütün oyuncuların hareketleri doğru ve düzgün yapabilmesi için bir çalışma düzeninin olması gerekir bunu için de uygulama aşamasından önce çalışmanın hangi düzende yaptırılacağının planlanması gerekir. Yani oyuncular sahada kaç gurup olacak, kaç top yada yardımcı malzeme(kuka vs.) kullanılacak oyuncular nasıl rotasyon yapacak vs. önceden planlanmalıdır Bu amaçla da önceden hazırlanmış ve “drill” dediğimiz çalışma düzenleri kullanılır.
Düzeltme (correction) : Belli bir düzen içerisinde yapılan çalışmalar sırasında oyuncuların yaptıkları hataların sürekli düzeltilmesi ve aynı yanlışların sürekli olarak tekrar edilmesinin önüne geçilmeye çalışılır. Eğer uygulatılan hareketler düzeltilmezse oyuncular tarafından doğru olarak yapıldıkları düşünülür bu da oyuncuların yanlış basketbol alışkanlıkları kazanmaları ve hareketleri yanlış öğrenmelerine neden olur. O nedenle sabırla ve doğru öğrenilinceye kadar sürekli düzeltme öğretim için en önemli aşamalardan biridir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta düzeltmeleri yaparken antrenörün kullanacağı yöntemdir. Antrenör çocuklara yanlışlarını gösterirken anlayışlı ve sabırlı olmalı kullandığı üsluba özen göstermelidir onları rencide etmeden ve heveslerini kırmadan cesaretlendirerek ama anlayacağı net ifadelerle yanlış yaptığı şeyleri söylemeli pozitif olmaya özen göstermelidir. Özellikle altyapı antrenörlüğünde en önemli şeyin “sabır” olduğu unutulmamalıdır.
Tekrar (repitition) : Doğru olarak gösterilen ve uygulatılan hareketlerin tam ve eksiksiz olarak yani normal bir müsabaka sırasında yapılacak kadar iyi öğrenilmesi için sürekli ve doğru olarak tekrar edilmesi gerekir. Hareketler oyuncular tarafından artık düşünülmeden otomatik olarak yapılır hale gelinceye kadar tekrar edilmesi değişik uygulama ve drillerle pekiştirilmesi gerekir. Burada önemli olan hareketlerin doğru olarak tekrar edilmesidir yanlış tekrar yanlış, doğru tekrar doğru basketbol alışkanlıkları kazandırır.
c- Yavaştan-Hızlıya Yöntemi:
Basketbol oyununun hangi parçası öğretiliyor olursa olsun hareketler çalışılırken belli bir işlem sırası ve hızı kullanılmalıdır. Başlangıçta bütün hareketler parçalar halinde ve yavaş olarak yaptırılmalı hareketlerin mekaniği oturdukça ve tam olarak yapılmaya başladıktan sonra yavaş yavaş hareketlerin daha hızlı ve en sonunda da maç hızında yapılması istenmelidir. Örneğin; dribling çalışması yapılırken oyunculardan topu önce oldukları yerde sabit, sonra yürüyerek, en sonunda da koşarak sürmelerini istemek gerekir. Daha topu yere vurmayı bilmeyen bir çocuktan topla depar atmasını istemek çocuğa başarısızlık duygusundan başka bir şey kazandırmayacak, çocuk yapamayacağı duygusuna kapılarak basketboldan soğuyacaktır. Başlangıç aşamasında hızlı yaptırmak kadar hareketler öğrenildikten sonra yavaş yaptırmak da oyuncuya bir fayda ve gelişme sağlamaz. Önemli olan hareketlerin tam olarak ve olabildiği kadar hızlı yapılmasını sağlamaktır.
Yukarıda açıklanan temel öğretim metotları çerçevesinde Çocuklara basketbol ve dolayısıyla da turnike öğretiminde aşağıdaki basamaklama yöntemini kullanıyoruz.
TURNİKE ÖĞRETİM YÖNTEMİNİN AŞAMALARI: Basketbol oyununun en önemli fundamentallerinden biri olan turnike atışlarının doğru öğretilmesinde yukarıdaki temel öğretim ilkeleri çerçevesinde kolay ir öğretim süreci yaşanması için aşağıdaki kademeli öğretim metodunu kullanıyoruz
1- Topsuz hayali topla turnike:
Bu ilk aşamada gerçek topu işin içine sokmadan, dikkati dağıtmadan çocuklar hayali bir topla turnike atarlar. Topla yapılan çalışmalarda çocuklar başlangıç aşamasında olacakları için topun ağırlığı, topu yere vurma isteği, topla ayakların koordinasyonunda meydana gelecek dağınıklıklar nedeniyle hareketin öğretiminde top kullanılması uygun görülmemektedir.
Bu aşamada çocuklar antrenörlerin gözetiminde potanın önünde dururlar ve sağ-sol (sol-sağ) adımla hayali topu potaya atarlar. Adımlama çalışmasının daha kolay yapılabilmesi için çocukların turnike adımlarını basacakları yerlere salon zemini üzerine adım şeklinde yapıştırmalar ya da bantlar yapıştırarak işaret koymak, sağ adıma bir renk sol adıma başka bir renk kuka koyarak çocukların adımlarını basacakları yerleri işaretlemek kolaylık sağlayacaktır.
2 – Topla Durarak turnike:
İkinci aşamada işin içine top dahil olur. Çocuklar potanın karşısında turnike atacakları yerde ellerinde topla dururlar ve antrenörün işareti ile topu yere vurmadan zeminde önceden işaretlenen yerlere adımlarını basarak turnikeye girer ve mutlaka potalı olarak atışlarını yaparlar.
Burada antrenörlerin dikkat edeceği noktalar;
a- Oyuncular potaya uygun bir uzaklıkta ve uygun bir açıda yerleştirilerek çalışma başlamalıdır.
b- Topun ele düzgün yerleştirilmesi yani eğer sağ turnike atılacaksa sağ elin, sol turnike atılacaksa sol elin topun altına avuç içleri topa değmeyecek şekilde yerleştirilmesi diğer elinde yanda dengeyi sağlayıp kaldırmaya yardım edecek şekilde topun yanına yerleştirilmesine dikkat edilmelidir.
c- Top çembere atılırken sağ turnikede sağ, sol turnikede sol dizin karna çekilmesi için sürekli vurgulama yapılmalıdır.
d- Atışlarda mutlaka çarpma levhasının kullanılması sağlanmalıdır yani oyunculara topu “kareye” atmaları, böyle yaparlarsa daha atışlarının daha isabetli olacağı, o karenin amacının da hizalamayı sağlamak ve oyuncuların daha isabetli atış yapmalarını sağlamak olduğu anlatılmalıdır.
e- Topun potaya alttan (under hand) değil yukarıdan atılması gerektiği bu atışta ilerledikçe ve atışlarını geliştirdikçe diğer atışı da yapabilecekleri anatılmalıdır.
f- Olabildiğince sıçrayarak bacaklardan kuvvet almaya ve çembere yaklaşmaya gayret edilmesi gerektiği ve atarken dizlerin karına çekilmesi gerektiği vurgulanmalıdır.
g- Çok sabırlı ve anlayışlı olarak hareketler tekrar tekrar yapılmalıdır
3 – Topu Bir Defa Yere Vurarak Turnike:
Önceki aşamalarda adım alışkanlığı ve topu kavrayarak doğru şekilde potaya atmayı öğrenen minikler bu aşamada artık işin içine top sürmeyi de katarak çalışmayı biraz daha geliştirirler. Potadan doğru adım uzaklığında ve açısında durarak topu bir kez yere vurarak turnikeye girerler.
Burada dikkat edilmesi gereken nokta topun hangi taraftan turnikeye girilecekse o tarafta vücuda yakın tutulması ve eğer sağ turnike atılacaksa sağ elle sağ öne, sol turnike atılacaksa sol elle sol öne doğru bir defa vurularak bir önceki aşamada olduğu gibi doğru adım üzerine düşerek daha sonra da ikinci adım atılarak turnikenin yapılmasıdır. Adımlama ve topu yere vurma çalışmaları önce yavaş yürüyüş hızında daha sonra daha hızlı olarak yapılır.
Antrenörlerin dikkat edecekleri noktalar:
a- Oyuncular potaya uygun açıda ve uygun uzaklıkta yerleştirilerek başlamalıdırlar
b- Oyuncuların harekete başlamadan önce doğru duruşta olmalarına dikkat edilmelidir. Yani oyuncular harekete başlamadan önce dizleri bükük ve iki elleri topun üzerinde ve eğer sağ turnike atacaklarsa sağ elleri, sol turnike atacaklarsa sol elleri topun altına yerleşmiş bir şekilde üçlü tehdit pozisyonunda olmalıdırlar.
c- Oyuncuların topu sağ turnike atacaklarsa sağ elle, sol elle atacaklarsa sol elle topu yere vurmaları için topu vücutlarının sağ veya sol tarafında tutmalarına dikkat edilmelidir.
d- Topu yere vurduktan sonra tekrar yerden geri alırken oyuncuların ellerini topun altına yerleştirecek şekilde kavramalarına yani doğru catching’i yapmalarına dikkat edilmelidir.
e- Adımlama sırasında ayaklarını karıştırmamaları için ilk adımı normalden daha uzun atmalarını istemek gerekir böylece adımlarını şaşırmaları önlenmiş olur.
f- Adımlama sırasında hep şu vurgulanmalıdır; “önce uzun adım at sonra topu tut” Böylece yanlış adım atılarak adımlarının karışması önlenmiş olur.
g- Top çembere atılırken top büyük oyuncuların yaptığı gibi alttan (under-hand) değil şut atar gibi topun altına yerleştirilerek atılmalıdır
h- Top çembere atılırken sağ yada sol dizin yukarı çekilmesine dikkat edilmelidir. “Sağ, sol at!” yada “sol, sağ at!” gibi bir tekerleme çocukların kolay öğrenmesinde faydalı olur.
i- Bütün çalışmalarda olduğu gibi bu aşamada da yavaştan hızlıya-yürüyüşten koşmaya doğru bir hızlandırma sırası uygulanmalıdır.
4 – Koşup Antrenörün Elinden Alarak Turnike:
Adım çalışmalarını yaparak alışkanlık kazanan küçükler doğru açıdan potaya doğru koşarak antrenörün elinde tutarak uzattığı topu alır ve turnike atarlar.
Burada dikkat edilmesi gereken nokta çocukların koşup topu aldıktan sağ turnike atacaklarsa sağ, sol turnike atacaklarsa sol adımlarının üzerine düşüp sonra ikinci adımlarını atarak turnike atışını tamamlamalarıdır.
Antrenörlerin dikkat edecekleri noktalar:
a- Antrenörler potaya uygun açıda ve uzaklıkta yerleşmelidirler. Çok yakın yada uzakta topu vermek çocukların adımlarını karıştırmalarına neden olur.
b- Topu oyunculara doğru uzatırken onların yaş ve boylarına uygun bir yükseklikte yani rahat top alabilecekleri bir şekilde topu uzatmalıdırlar.
c- Oyuncuların topu alırken önce uzun bir adım atmaları istenmelidir.
d- Bütün çalışmalarda olduğu gibi oyuncuların önce yavaş sonra daha hızlı koşarak top almalarını istemelidir.
5 – Top Sürerek Turnike:
Bu aşamada artık minik sporcular önceki aşamaları geçerek hem adımlama hem de topu potaya doğru şekilde atış alışkanlığı kazandıkları için normal turnike atmaya hazır olacaklardır. Küçük basketbolcular artık tam bir turnike atışı yapmak üzere saha yerleştirilirler.
Yaklaşık alarak 3 sayı çizgisinin gerisinde ve ellerinde birer top olarak sıraya geçerler. Önce yavaş tempoda doğru yapıldıkça gittikçe hızlanarak top sürerler ve adımlayarak turnikeyi tamamlarlar.
Bu aşamada dikkat edilmesi gereken noktalar
a- Oyuncular potaya doğru açıda gelecekleri şekilde sahaya yerleştirilmelidir.
b- Çocuklar top sürerken yere bakmamalı gözleri potada olmalıdır.
c- Topu sağ turnikeye girilecekse sağ elle, sol turnikeye girilecekse sol elle top sürmeleri gerektiği yoksa adımlarının karışacağı vurgulanmalıdır (özellikle sol turnike öğretilirken).
d- Top dribling yapıldıktan sonra tutulup çembere atılıncaya kadar vücudun bir yanında yani sağ turnikede sağ, sol turnikede sol yanında olmalısına dikkat edilmelidir top sağa sola sallanarak turnike atılamamalı top hep vücudun bir tarafında tutulmalıdır.
e- Top sürme sırasında çocukların dikkatleri hareketin bütününü hatasız yapmaya yöneleceği için adımlarda karışma yani yanlış adımla turnikeye başlamalar olabilir (özellikle sol turnike sırasında). Bunun önüne geçebilmek için uzun adımlarla ve yavaş olarak adımlamaya başlamak işleri kolaylaştırabilir.
f- Top sürerek turnike iyice öğrenilinceye kadar atışların under-hand yapılmaması istenmelidir.
6 – Pas Alarak Turnike:
Bu artık tam bir basketbolcu formasyonunda atılan turnikedir. Top sürerek de çok rahat ve doğru bir şekilde turnike atan minikler önce antrenörlerinden (güzel pas alıp kolay atmaları için) daha sonra da kendi arkadaşlarından pas alarak turnike atışı yaparlar.
Bu aşamada şu noktalara dikkat etmek gerekir;
a- Minikler koşarak çembere yaklaşırken pas alacakları yere bakarak koşmalıdır.
b- Koşarken eller top alamaya hazır şekilde avuç içleri topu gösterecek şekilde hazır olmalıdır.
c- Topu alırken doğru adımları üzerlerine düşerek adımlamaya başlamalılar.
Yani sağ turnikede sağ, sol turnikede uzun sol adım atılarak adımın üzerine düşülmelidir.
d- Topu aldıktan sonra çembere olan uzaklıklarına göre adım uzunluklarını ayarlamalı, eğer çembere uzakta topu yakalamışlarsa uzun adımlarla yakında yakalarlarsa kısa adımlarla potaya yaklaşmalıdırlar.
e- Koşarak topu alıp çembere atacakları için vücut dengelerini kaybetmemeleri yani dağılmadan atışlarını tamamlamaları gerekir.
7- Değişik Turnikeler:
Daha çok üst düzey oyuncuları ilgilendirmekle birlikte, oyuncular sağ ve sol turnikeyi mükemmel olarak atmaya başladıktan sonra onlara maçlarda yada antrenmanlarda ihtiyaç olduğunda, adam geçmek ve sayı yapmak için kullanacakları diğer turnikeleri de öğretmek gerekir. Daha için başında bu tür turnikelerin varyete ve hava atmak için değil sadece gerektiği zamanlar kullanılması gereken hücum hareketleri olduğu anlatılmalıdır.
Oyunculara hem sağ hem de sol elle çalıştırılması gereken diğer uzmanlık turnikeleri şunladır;
* Ters turnike
* Tek adım turnike
* Paytak turnike
* Belden çevirerek turnike
* Uzun adım turnike
* Spin lay-up
* Yukarıdan turnike (flodder lay-up)
Bu tür turnikelerin çalışılması için oyuncuların yukarıdaki temel aşamaları geçerek sağ ve sol turnikeleri her iki elleriyle mükemmel olarak atmaları gerektiği unutulmamalıdır. Henüz tam olarak temel turnike atışını öğrenmeden bu tür turnike atışlarını çalıştırmak oyunculara ve size bir şey kazandırmayacaktır. Çocuklar televizyondan ve büyüklerden gördükleri bu turnikelere özenerek onlar gibi yapma eğiliminde oldukları için çalışmalar sırasında gereksiz ve yersiz olarak böyle turnikeler atmak isteyeceklerdir. Bu bir yerde yararlıdır ancak onlara her hareketin yerinde ve zamanında kullanıldığında bir fayda sağlayacağı aksi takdirde gereksiz top kayıplarına neden olacağı anlatılmalıdır.
NOT: Eğer mümkünse 7-10 yaşındaki çocuklara turnike öğretirken onların kolayca atış yapıp yetişebilecekleri ve attıkları topları baskette çevirerek asayı atmanın zevkine varabilecekleri küçük potaların ve küçük topların kullanılması daha uygun olacaktır. Çocukların boylarına uygun küçük potaların kullanılması yada mümkünse normal potaların alçaltılarak aşağı alınması ve hareketler tam olarak yapılmaya başlandıkça hem topların hem de potaların kademeli olarak yükseltilmesi çocukların bu işten alacakları zevki yükseltecek daha istekle ve hevesle çalışmalara katılmalarını sağlayacaktır.
Gencer BAYTİMUR
